ในยุคที่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการร่อยหรอของทรัพยากรกำลังสร้างความท้าทายอย่างไม่เคยมีมาก่อน การเลือกวัสดุที่ยั่งยืนสำหรับการก่อสร้างและออกแบบตกแต่งภายในได้พัฒนาจากเพียงแค่เทรนด์มาเป็นแนวปฏิบัติที่จำเป็น บทความนี้จะแนะนำวิธีเลือกวัสดุที่ยั่งยืนอย่างเหมาะสมสำหรับโครงการก่อสร้างและการตกแต่งภายใน

ทำไมจึงเลือกใช้วัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

          ตอนนี้โลกเรากำลังเจอปัญหาใหญ่เรื่องสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนไปเร็ว รวมถึงทรัพยากรธรรมชาติที่ลดลงแบบน่าใจหาย การเลือกใช้วัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในงานก่อสร้างและตกแต่งบ้าน ไม่ใช่แค่เทรนด์ชั่วคราว แต่กลายเป็นความจำเป็นที่ทุกคนต้องใส่ใจจริงๆ

สำหรับคนไทยไม่ว่าจะเป็นเจ้าของบ้าน หรือนักพัฒนาอสังหาฯ การเลือกวัสดุรักษ์โลกไม่ได้แค่ช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ยังทำให้บ้านน่าอยู่ สุขภาพดีขึ้น ประหยัดค่าใช้จ่ายระยะยาว แถมยังช่วยรักษาทรัพยากรธรรมชาติไว้ให้รุ่นต่อไปได้อีกด้วย

วัสดุยั่งยืนคืออะไร?

          วัสดุยั่งยืน คือวัสดุที่ถูกออกแบบและเลือกใช้โดยคำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในทุกขั้นตอนของชีวิตวัสดุ ตั้งแต่การได้มาซึ่งวัตถุดิบ การผลิต การใช้งาน ไปจนถึงการกำจัดหรือการนำกลับมาใช้ใหม่ จุดสำคัญของวัสดุประเภทนี้คือการมาจากแหล่งที่ไม่หมดง่าย เช่น วัสดุที่ได้จากทรัพยากรที่หมุนเวียนได้เร็ว หรือมีอยู่มากในธรรมชาติ อีกทั้งยังต้องผลิตโดยใช้พลังงานน้อย และก่อให้เกิดมลภาวะต่ำ เพื่อช่วยลดภาระต่อโลก

วัสดุเหล่านี้ยังต้องมีความทนทาน ใช้งานได้นาน ลดความถี่ในการเปลี่ยนหรือซ่อมแซม และไม่ควรมีสารเคมีอันตรายที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพหรือคุณภาพอากาศภายในอาคาร สิ่งสำคัญอีกอย่างคือเมื่อตัววัสดุหมดอายุการใช้งานแล้ว ควรสามารถนำไปรีไซเคิลได้ ย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ หรืออย่างน้อยก็นำกลับมาใช้ใหม่ได้ในรูปแบบอื่น เพื่อไม่สร้างขยะที่ไม่จำเป็น และเพื่อประเมินว่าวัสดุนั้นยั่งยืนจริงหรือไม่ ผู้เชี่ยวชาญจะใช้วิธีที่เรียกว่า “การประเมินวงจรชีวิต” หรือ LCA ซึ่งจะช่วยให้เห็นภาพรวมว่าในแต่ละขั้นตอนของวัสดุมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมแค่ไหน เป็นเหมือนการดู Carbon Footprint ของวัสดุนั้นๆ ช่วยให้เราตัดสินใจได้ว่ากำลังเลือกใช้วัสดุที่ดีต่อโลกจริงหรือเปล่า

ประโยชน์ของการใช้วัสดุที่ยั่งยืน

ช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

          การใช้วัสดุที่ยั่งยืนก่อให้เกิดประโยชน์อย่างมีนัยสำคัญต่อสิ่งแวดล้อมในหลายด้าน โดยเฉพาะในเรื่องของการลดผลกระทบจากกิจกรรมการผลิตและการก่อสร้างต่อระบบนิเวศทั่วโลก ประการแรก วัสดุที่ยั่งยืนสามารถช่วยลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกหรือที่เรียกว่า "Carbon Footprint" ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากกระบวนการผลิต ขนส่ง และติดตั้งวัสดุประเภทนี้มักใช้พลังงานน้อยกว่า และเน้นการลดของเสีย ส่งผลให้ปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่ปล่อยออกสู่ชั้นบรรยากาศลดลง ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการชะลอภาวะโลกร้อน

ในด้านของการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ การเลือกใช้วัสดุที่สามารถรีไซเคิลได้ หมุนเวียนได้ หรือเติบโตทดแทนได้อย่างรวดเร็ว เช่น ไม้ไผ่ หรือเส้นใยธรรมชาติ ช่วยลดการพึ่งพาทรัพยากรที่มีจำกัด เช่น ป่าไม้ดั้งเดิมหรือแร่หายาก อันเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างมีความรับผิดชอบ และลดแรงกดดันต่อระบบนิเวศที่เปราะบาง

นอกจากนี้ วัสดุที่ยั่งยืนยังมีส่วนสำคัญในการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะเมื่อนำมาจากแหล่งผลิตที่มีการจัดการอย่างยั่งยืนและไม่รุกล้ำถิ่นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า พืชเฉพาะถิ่น หรือระบบนิเวศที่มีความเปราะบาง การเลือกใช้วัสดุจากแหล่งที่รับผิดชอบจึงเป็นกลไกหนึ่งในการปกป้องความหลากหลายทางชีวภาพของโลก

สุดท้าย กระบวนการผลิตวัสดุที่ยั่งยืนมักปล่อยมลพิษต่อสิ่งแวดล้อมน้อยกว่าวัสดุทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นมลพิษในอากาศ น้ำ หรือดิน ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงต่อการปนเปื้อนของทรัพยากรธรรมชาติ และลดผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์และสิ่งมีชีวิตโดยรอบ

กล่าวโดยสรุป วัสดุที่ยั่งยืนไม่เพียงแต่เป็นทางเลือกที่ปลอดภัยและคุ้มค่าเท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนาที่ยั่งยืนและปกป้องสิ่งแวดล้อมให้คงอยู่สำหรับคนรุ่นต่อไป

ประโยชน์ต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี

          การใช้วัสดุที่ยั่งยืนไม่ได้ส่งผลดีเฉพาะต่อสิ่งแวดล้อมเท่านั้น แต่ยังมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้ใช้งานโดยตรง โดยเฉพาะในด้านสุขภาวะของผู้พักอาศัยในอาคารหรือบ้านเรือนที่เลือกใช้วัสดุประเภทนี้

หนึ่งในข้อดีที่เห็นได้ชัดคือคุณภาพอากาศภายในอาคารที่ดีขึ้น วัสดุที่ยั่งยืนมักมีการควบคุมหรือหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมีอันตราย เช่น สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ซึ่งเป็นสารที่สามารถระเหยออกมาจากวัสดุต่างๆ และส่งผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจ ระบบประสาท หรือก่อให้เกิดอาการแพ้ได้ การลดปริมาณสารเหล่านี้ในอาคารจึงมีผลโดยตรงต่อการหายใจที่สะดวกขึ้น และลดความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังต่างๆ

ในด้านความเป็นอยู่ วัสดุธรรมชาติที่นำมาใช้ในรูปแบบยั่งยืน เช่น ไม้ หรือดินเผา มักมีคุณสมบัติในการควบคุมอุณหภูมิภายในอาคารได้ดี โดยเก็บความเย็นในฤดูร้อน และรักษาความอบอุ่นในฤดูหนาว ช่วยให้อุณหภูมิภายในอาคารคงที่ และส่งผลให้ผู้อยู่อาศัยรู้สึกสบายมากยิ่งขึ้น ไม่ต้องพึ่งพาระบบปรับอากาศหรือเครื่องทำความร้อนมากเกินไป

อีกหนึ่งประโยชน์คือเรื่องของการลดเสียงรบกวน วัสดุยั่งยืนหลายชนิด เช่น ไม้ก๊อก หรือวัสดุจากเส้นใยธรรมชาติ มีคุณสมบัติในการดูดซับเสียง ช่วยลดเสียงจากภายนอกหรือจากห้องข้างเคียง ทำให้สภาพแวดล้อมในบ้านสงบเงียบและเหมาะสมต่อการพักผ่อน การทำงาน หรือการนอนหลับมากขึ้น

สุดท้าย วัสดุธรรมชาติที่มีพื้นผิวและสีสันที่กลมกลืนกับสิ่งแวดล้อม ยังส่งผลดีต่อสุขภาพจิตของผู้อยู่อาศัยอีกด้วย การใช้วัสดุที่ให้ความรู้สึกเชื่อมโยงกับธรรมชาติ เช่น ไม้ หิน หรือดิน ไม่เพียงแต่ให้ความงามทางสุนทรียะเท่านั้น แต่ยังช่วยลดความเครียดและเพิ่มความรู้สึกผ่อนคลาย ทำให้ผู้อยู่อาศัยรู้สึกมีความสุขและสมดุลมากขึ้นในชีวิตประจำวัน

ด้วยเหตุนี้ วัสดุที่ยั่งยืนจึงไม่ได้เป็นเพียงตัวเลือกที่ดีต่อโลก แต่ยังเป็นตัวเลือกที่ส่งเสริมสุขภาพกายและใจของผู้คนได้อย่างครอบคลุม

ประหยัดค่าใช้จ่ายในระยะยาว

          การเลือกใช้วัสดุที่ยั่งยืนสามารถช่วยลดต้นทุนในระยะยาวได้อย่างมีประสิทธิภาพ แม้ว่าบางครั้งต้นทุนเริ่มต้นของวัสดุประเภทนี้อาจสูงกว่าวัสดุทั่วไปเล็กน้อย แต่เมื่อนำมาพิจารณาตลอดอายุการใช้งานแล้วจะพบว่าวัสดุยั่งยืนให้ความคุ้มค่าอย่างมาก

หนึ่งในปัจจัยหลักคือความทนทานของวัสดุ วัสดุที่ยั่งยืนมักถูกออกแบบให้มีอายุการใช้งานยาวนาน มีคุณภาพสูง และต้านทานต่อความเสียหายจากความชื้น แสงแดด หรือการสึกหรอในชีวิตประจำวัน ทำให้ไม่จำเป็นต้องซ่อมแซมหรือเปลี่ยนใหม่บ่อยครั้ง ซึ่งช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษาได้ในระยะยาว

นอกจากนี้ วัสดุที่มีคุณสมบัติเป็นฉนวนที่ดี เช่น วัสดุธรรมชาติที่สามารถเก็บความร้อนหรือความเย็นได้ ช่วยลดการใช้พลังงานในการทำความเย็นหรือให้ความร้อนในอาคาร ส่งผลให้ค่าไฟฟ้าหรือค่าสาธารณูปลดลงในแต่ละเดือน ซึ่งเป็นการประหยัดทั้งทางตรงและทางอ้อม

อีกทั้ง เมื่อวัสดุหมดอายุการใช้งาน หากเป็นวัสดุที่สามารถรีไซเคิลได้หรือย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ จะช่วยลดค่าใช้จ่ายในการกำจัดขยะหรือจ้างบริษัทจัดการของเสีย นอกจากนี้ ยังมีกรณีที่วัสดุบางประเภทสามารถนำกลับมาใช้ใหม่ในรูปแบบอื่นได้ โดยไม่ต้องซื้อของใหม่ ทำให้เกิดการหมุนเวียนทรัพยากรภายในระบบอย่างมีประสิทธิภาพ

เมื่อมองในภาพรวม การใช้วัสดุที่ยั่งยืนจึงเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า ในระยะยาว เพราะนอกจากจะช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านวัสดุและพลังงานแล้ว ยังลดภาระค่าใช้จ่ายแฝงอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการซ่อมบำรุง การจัดการขยะ และค่าใช้จ่ายต่อสุขภาพในระยะยาวอีกด้วย เป็นแนวทางที่ตอบโจทย์ทั้งความประหยัดและความยั่งยืนไปพร้อมกัน

วัสดุที่ยั่งยืนยอดนิยมในโลกการออกแบบปัจจุบัน

วัสดุที่ใช้ในโครงสร้าง

ไม้ไผ่

‍เป็นพืชท้องถิ่นที่ขึ้นง่ายในไทยและหลายประเทศในเอเชีย เติบโตเร็วมาก แค่ 3-5 ปีก็สามารถนำมาใช้ได้ ต่างจากไม้ทั่วไปที่อาจใช้เวลาเป็นสิบปี ด้วยความแข็งแรงที่น่าทึ่งรับแรงได้ดีทั้งแนวดึงและแนวอัด ไม้ไผ่จึงถูกใช้ตั้งแต่การก่อสร้างแบบดั้งเดิมไปจนถึงงานโครงสร้างสมัยใหม่ เช่น เสา คาน หรือแม้แต่ผนังและพื้นแบบออกแบบพิเศษ นอกจากจะเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมแล้ว ไม้ไผ่ยังให้บรรยากาศอบอุ่นเป็นธรรมชาติ เหมาะทั้งกับบ้านและงานออกแบบที่ต้องการความรู้สึกเชื่อมโยงกับธรรมชาติ
‍

ไม้ลามิเนตไขว้

หรือ Cross-Laminated Timber (CLT) คือไม้แผ่นใหญ่ที่ทำจากไม้หลายชั้นวางไขว้กันแล้วกดติดแน่น ทำให้แข็งแรงและมั่นคงมาก เหมาะกับใช้แทนโครงสร้างคอนกรีตหรือเหล็กในอาคารต่างๆ ข้อดีคือ เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากกว่า เพราะใช้พลังงานน้อยในการผลิต และยังช่วย "เก็บกักคาร์บอน" ที่ต้นไม้ดูดซับไว้ตอนโต ทำให้ลดการปล่อยคาร์บอนสู่ชั้นบรรยากาศ ในสภาพอากาศชื้นแบบบ้านเรา ถ้า CLT ได้รับการเคลือบหรือป้องกันอย่างดี ก็ใช้งานได้ทนไม่แพ้วัสดุอื่นเลย แถมยังให้อารมณ์อบอุ่น สไตล์ธรรมชาติอีกด้วย
‍

ดินอัด

หรือ Rammed Earth เป็นเทคนิคการก่อสร้างแบบดั้งเดิมที่กำลังกลับมาได้รับความนิยม เพราะทั้งแข็งแรงและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยใช้ดินจากพื้นที่ใกล้เคียง ผสมกับปูนซีเมนต์หรือสารที่ช่วยให้แข็งแรงขึ้นเล็กน้อย แล้วอัดแน่นเป็นผนัง ข้อดีคือ ช่วยควบคุมอุณหภูมิในบ้านได้ดีมาก เพราะดินอัดมีคุณสมบัติกักเก็บความร้อนได้ ทำให้บ้านเย็นสบายในตอนกลางวัน และไม่หนาวเกินไปตอนกลางคืน เหมาะกับอากาศร้อนชื้นแบบไทยสุดๆ นอกจากจะช่วยลดการใช้พลังงานในการทำความเย็นแล้ว ยังดูสวยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เหมาะกับงานออกแบบที่อยากได้ฟีลธรรมชาติและกลมกลืนกับบริบทท้องถิ่น
‍

วัสดุภายในและวัสดุตกแต่ง

ไม้คอร์ก (Cork)

คือวัสดุตกแต่งภายในจากธรรมชาติที่กำลังได้รับความนิยมในกลุ่มวัสดุแบบยั่งยืน โดยเฉพาะในบ้านที่ให้ความสำคัญกับสุขภาพ ความสบาย และความมีเอกลักษณ์ในด้านสไตล์ จุดเด่นของไม้คอร์กคือการเก็บเกี่ยวจากเปลือกของต้นโอ๊ก ซึ่งสามารถงอกกลับมาใหม่ได้โดยไม่จำเป็นต้องตัดต้นไม้ทิ้ง ส่งผลให้ไม้คอร์กเป็นวัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมอย่างแท้จริง ทั้งยังสามารถรีไซเคิลได้เต็มรูปแบบและย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ 100%

ในด้านประสิทธิภาพการใช้งาน ไม้คอร์กมีคุณสมบัติในการดูดซับเสียงและเป็นฉนวนกันความร้อนได้ดีเยี่ยม โครงสร้างภายในของไม้คอร์กมีลักษณะคล้ายรังผึ้ง จึงช่วยลดเสียงสะท้อนและการส่งผ่านอุณหภูมิ เหมาะสำหรับพื้นที่ที่ต้องการความเงียบสงบ เช่น ห้องนอน ห้องทำงาน หรือห้องอ่านหนังสือ อีกทั้งยังมีผิวสัมผัสที่ยืดหยุ่นและนุ่มเท้า ไม่แข็งกระด้างเหมือนกระเบื้องหรือไม้จริง จึงให้ความรู้สึกสบายเมื่อต้องเดินบนพื้น และยังช่วยลดแรงกระแทก เหมาะกับบ้านที่มีเด็กเล็กหรือผู้สูงอายุ ซึ่งต้องการวัสดุที่ปลอดภัยและเดินสบาย

นอกจากนี้ ไม้คอร์กยังมีน้ำหนักเบากว่าวัสดุอย่างไม้จริงหรือกระเบื้อง ทำให้การติดตั้งง่าย ไม่จำเป็นต้องมีโครงสร้างรองรับที่ซับซ้อน จึงเหมาะอย่างยิ่งกับงานรีโนเวตหรือตกแต่งพื้นที่ที่ต้องการลดน้ำหนักโครงสร้าง เช่น อาคารสูงหรือคอนโดมิเนียม โดยรวมแล้ว ไม้คอร์กจึงเป็นวัสดุที่ตอบโจทย์ทั้งในด้านความยั่งยืน ความสวยงาม และการใช้งานที่สะดวกสบายในชีวิตประจำวัน
‍

กระจกรีไซเคิล (Recycled Glass)

‍เป็นวัสดุทางเลือกที่ได้รับความนิยมมากขึ้นในงานออกแบบตกแต่งภายในและสถาปัตยกรรมที่ให้ความสำคัญกับความยั่งยืน โดยนำกระจกที่หมดอายุการใช้งาน เช่น เศษกระจกจากการรื้อถอนอาคารหรือเศษเหลือจากกระบวนการผลิต มาผ่านการคัดแยก ทำความสะอาด และหลอมขึ้นรูปใหม่ กลายเป็นวัสดุตกแต่งที่สามารถนำกลับมาใช้ได้โดยไม่สูญเสียคุณสมบัติหลักของวัสดุเดิม การใช้กระจกรีไซเคิลจึงถือเป็นการลดการสูญเสียทรัพยากรและเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการวัสดุเหลือใช้

กระจกรีไซเคิลมีจุดเด่นด้านสิ่งแวดล้อมอย่างชัดเจน เนื่องจากช่วยลดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างทรายซิลิกา ซึ่งเป็นวัตถุดิบหลักในการผลิตกระจกใหม่ อีกทั้งกระบวนการหลอมเศษกระจกใช้พลังงานน้อยกว่าการผลิตกระจกจากวัตถุดิบดิบถึงร้อยละ 30–40 จึงช่วยลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในภาคอุตสาหกรรม และส่งเสริมแนวทางการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพในระบบเศรษฐกิจหมุนเวียน

ในแง่การใช้งาน กระจกรีไซเคิลที่ผลิตตามมาตรฐานมีความหนาแน่นสูง ทนต่อแรงกระแทกและการขีดข่วน อีกทั้งไม่ดูดซับน้ำ จึงเหมาะอย่างยิ่งสำหรับใช้เป็นวัสดุปิดผิว เช่น ท็อปเคาน์เตอร์ กระเบื้องผนัง หรือแผ่นตกแต่งในห้องครัวและห้องน้ำ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ต้องการความแข็งแรง ทนทาน และดูแลง่าย

กระจกรีไซเคิลยังมีความโดดเด่นด้านงานศิลปะ ด้วยกระบวนการผลิตที่สามารถควบคุมสี องค์ประกอบ และขนาดของเศษแก้วได้อย่างแม่นยำ ทำให้สามารถออกแบบลวดลาย สี และพื้นผิวได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นแบบโปร่งแสงหรือทึบแสง วัสดุชนิดนี้จึงตอบโจทย์งานออกแบบที่ต้องการความเฉพาะตัว มีเอกลักษณ์ และสามารถสร้างจุดเด่นให้กับพื้นที่ได้อย่างชัดเจน

แม้กระจกรีไซเคิลจะยังไม่เหมาะสำหรับการใช้งานในโครงสร้างหลัก เช่น กระจกรับน้ำหนักหรือกระจกโปร่งแสงขนาดใหญ่ แต่ก็ถือเป็นวัสดุตกแต่งที่มีคุณค่าทางด้านความยั่งยืนและความงาม เหมาะสำหรับโครงการที่ต้องการส่งเสริมแนวคิดการออกแบบแบบหมุนเวียน (circular design) และเลือกใช้วัสดุที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมต่ำ (low-impact materials)
‍

ไม้ที่นำกลับมาใช้ใหม่ (Reclaimed Wood)

‍คือไม้ที่ถูกกู้คืนจากอาคารเก่า โรงนา โกดัง หรือโครงสร้างอื่นๆ ที่หมดอายุการใช้งาน โดยไม่นำไปทิ้ง แต่ถูกนำกลับมาแปรรูปใหม่เพื่อนำไปใช้ในงานก่อสร้าง งานตกแต่งภายใน หรือทำเฟอร์นิเจอร์ ถือเป็นการยืดอายุของวัสดุเดิม และช่วยลดความต้องการในการตัดไม้ใหม่โดยตรง ซึ่งส่งผลดีต่อการอนุรักษ์ป่าไม้และทรัพยากรธรรมชาติ การเลือกใช้ไม้รีเคลมจึงเป็นทางเลือกที่ทั้งยั่งยืนและเปี่ยมด้วยคุณค่าในเชิงสิ่งแวดล้อม

ไม้ที่ผ่านการใช้งานมาก่อนมักมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ไม่ว่าจะเป็นลวดลายที่โดดเด่น รอยขีดข่วนตามธรรมชาติ หรือสีผิวที่เปลี่ยนไปตามกาลเวลา ซึ่งทั้งหมดนี้ทำให้วัสดุมีเสน่ห์และสะท้อนถึงประวัติศาสตร์ของการใช้งานเดิมอย่างมีเรื่องราว การนำไม้เก่ามาใช้ใหม่จึงไม่ใช่แค่เรื่องของการรีไซเคิล แต่ยังเป็นการเพิ่มคุณค่าทางศิลปะและความงามแบบวินเทจหรือคลาสสิกให้กับพื้นที่ด้วย

นอกจากนี้ ไม้ที่นำกลับมาใช้ใหม่ยังขึ้นชื่อในเรื่องของความทนทาน เนื่องจากไม้เหล่านี้มักเป็นไม้จากต้นไม้โตเต็มวัยที่ผ่านการแปรรูปและใช้งานมายาวนาน โครงสร้างของเนื้อไม้จึงแน่น แข็งแรง และทนต่อการหดตัวหรือบิดงอได้ดีกว่าไม้ใหม่ที่ยังไม่ได้รับการอบหรือผ่านการใช้งานจริง ที่สำคัญการใช้ไม้ประเภทนี้ยังช่วยสร้างบรรยากาศที่อบอุ่นและเป็นธรรมชาติให้กับบ้านหรือพื้นที่ใช้งาน ด้วยพื้นผิวไม้ที่ดูเป็นมิตร สบายตา และให้ความรู้สึกผ่อนคลาย

กล่าวโดยสรุป การเลือกใช้ไม้ที่นำกลับมาใช้ใหม่ไม่เพียงช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ยังเพิ่มความมีเสน่ห์เฉพาะตัว ความแข็งแรง และความรู้สึกอบอุ่นให้กับพื้นที่อยู่อาศัยหรือการตกแต่งภายในได้ในแบบที่ไม้ใหม่ไม่สามารถเลียนแบบได้
‍

สิ่งทอจากเส้นใยธรรมชาติ (Natural Fiber Textiles)

‍เช่น ฝ้ายอินทรีย์ ผ้าลินิน กัญชง และเส้นใยจากพืชชนิดอื่น ๆ กำลังได้รับความนิยมมากขึ้นในงานตกแต่งภายใน ไม่ว่าจะใช้เป็นผ้าหุ้มเบาะ ผ้าม่าน หรือของตกแต่งบ้านประเภทต่าง ๆ เพราะเป็นวัสดุที่ทั้งสวยงาม ใช้งานได้ดี และส่งผลดีต่อสิ่งแวดล้อม รวมถึงสุขภาพของผู้อยู่อาศัย วัสดุเหล่านี้มักปลูกและผลิตในรูปแบบที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมีจำพวกยาฆ่าแมลงหรือปุ๋ยสังเคราะห์ จึงช่วยลดการปนเปื้อนของสารพิษในดิน น้ำ และอากาศรอบพื้นที่เพาะปลูก

นอกจากจะดีต่อโลกแล้ว สิ่งทอจากเส้นใยธรรมชาติยังปลอดภัยต่อการใช้งานภายในบ้าน เนื่องจากไม่ปล่อยสารเคมีอันตรายออกมาในอากาศ จึงช่วยลดความเสี่ยงจากการสูดดมสารระเหย (เช่น VOCs) ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพในระยะยาว โดยเฉพาะในบ้านที่มีเด็กเล็กหรือผู้ที่เป็นภูมิแพ้ การใช้ผ้าเหล่านี้จะช่วยให้บรรยากาศภายในบ้านสะอาดและหายใจได้โล่งสบายมากขึ้น

ในด้านความรู้สึกขณะใช้งาน ผ้าที่ทำจากเส้นใยธรรมชาติให้สัมผัสที่นุ่มสบาย ระบายอากาศได้ดี และมีคุณสมบัติช่วยให้บ้านรู้สึกโปร่งโล่ง เย็นสบาย โดยเฉพาะในสภาพอากาศร้อนหรือเขตร้อนชื้น ผ้าเหล่านี้จึงเหมาะมากกับบ้านที่ต้องการความผ่อนคลายและความเชื่อมโยงกับธรรมชาติ ทั้งยังมีความแข็งแรง ทนทานต่อการใช้งานในชีวิตประจำวัน และเมื่อหมดอายุการใช้งานก็สามารถย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ ไม่ทิ้งเป็นขยะสะสมให้กับโลกในระยะยาว

โดยรวมแล้ว สิ่งทอจากเส้นใยธรรมชาติไม่เพียงแค่เป็นวัสดุที่ปลอดภัยและยั่งยืนเท่านั้น แต่ยังช่วยเติมเต็มบรรยากาศภายในบ้านให้รู้สึกอบอุ่น อ่อนโยน และเป็นมิตรต่อทั้งผู้อยู่อาศัยและสิ่งแวดล้อมได้อย่างลงตัว

เคล็ดลับการเลือกวัสดุยั่งยืน ให้เข้ากับงานและบ้านเรา

          การเลือกวัสดุยั่งยืนให้เข้ากับบ้านและงานออกแบบของเรานั้น ไม่ใช่แค่เลือกสิ่งที่เป็นมิตรกับโลก แต่ยังต้องดูว่าเหมาะกับบริบทของบ้านเราแค่ไหนด้วย สิ่งแรกที่ควรคำนึงถึงคือการเลือกวัสดุที่หาได้ง่ายในท้องถิ่น เพราะวัสดุที่อยู่ใกล้ ไม่ต้องขนส่งไกล จะช่วยลดการปล่อยมลพิษจากการขนส่ง แถมยังเหมาะกับสภาพอากาศและสิ่งแวดล้อมของบ้านเราโดยธรรมชาติอีกด้วย ต่อมาคือการเลือกวัสดุที่เหมาะกับสภาพอากาศร้อนชื้นของไทย วัสดุที่ระบายอากาศได้ดี จัดการความร้อนและความชื้นได้ จะช่วยให้บ้านเย็นสบาย ไม่อับชื้น และไม่เกิดปัญหาเชื้อราในระยะยาว

อีกจุดที่ต้องคิดถึงคือความทนทานและการดูแลรักษา ถ้าวัสดุใช้งานได้นาน ไม่ต้องซ่อมบ่อย จะช่วยประหยัดทั้งเงินและเวลา ยืดอายุการใช้งานบ้านโดยรวม และลดปริมาณทรัพยากรที่ต้องใช้ซ้ำซ้อน เรื่องต่อไปคือความปลอดภัยของวัสดุ วัสดุที่ปล่อยสารระเหยต่ำหรือ VOC ต่ำ จะช่วยรักษาคุณภาพอากาศในบ้านให้ดี ไม่ทำให้เราป่วยหรือระคายเคืองเวลาอยู่ในบ้าน

นอกจากนี้เรายังต้องคิดเผื่อถึงตอนวัสดุหมดอายุการใช้งาน วัสดุที่สามารถรีไซเคิล นำกลับมาใช้ใหม่ หรือย่อยสลายได้ง่าย จะไม่สร้างขยะอันตรายที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมหรือสุขภาพของมนุษย์ ลดภาระของโลกในระยะยาว และสุดท้าย ควรพิจารณาว่าวัสดุชนิดนั้นๆ ปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากแค่ไหนตั้งแต่ต้นทางการผลิตจนถึงปลายทางการใช้งาน ถ้าเลือกวัสดุที่ปล่อยคาร์บอนน้อยลง เราก็มีส่วนช่วยลดภาวะโลกร้อนได้อีกทางหนึ่งด้วย ทั้งหมดนี้เป็นแนวทางที่ช่วยให้เราเลือกวัสดุยั่งยืนได้อย่างเหมาะสม สวย ปลอดภัย และดีต่อโลกในระยะยาว

หาจุดสมดุลระหว่าง “ความยั่งยืน” กับ “การใช้งานได้จริง”

          ในการเลือกใช้วัสดุเพื่อการออกแบบหรือก่อสร้าง การพิจารณาเรื่องความยั่งยืนควบคู่กับความเหมาะสมในการใช้งานจริงเป็นสิ่งสำคัญ เพราะแม้วัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมบางประเภทจะมีจุดเด่นในด้านสิ่งแวดล้อม แต่ก็อาจมีข้อจำกัดทั้งในด้านงบประมาณ หรือเงื่อนไขการใช้งานในบริบทจริง การหาความพอดีระหว่างแนวคิดและความเป็นไปได้ในการใช้งานจริง จึงเป็นปัจจัยที่ไม่ควรมองข้าม

แม้จะมีข้อจำกัดเรื่องงบประมาณ แต่วัสดุยั่งยืนจำนวนไม่น้อยในปัจจุบันมีราคาที่เข้าถึงได้มากขึ้น และยังช่วยลดค่าใช้จ่ายในระยะยาว ทั้งในแง่ของการประหยัดพลังงาน อายุการใช้งานที่ยืนยาว และการดูแลรักษาที่ไม่ยุ่งยาก ขณะเดียวกัน วัสดุที่เลือกใช้ควรมีคุณภาพเหมาะสมกับประเภทของงาน มีความทนทาน และผ่านมาตรฐานด้านความปลอดภัย โดยไม่เลือกใช้เพียงเพราะแนวคิดหรือภาพลักษณ์ของความยั่งยืนเพียงอย่างเดียว แต่ต้องสามารถตอบโจทย์การใช้งานได้จริงในชีวิตประจำวัน

นอกจากนี้ เรื่องของความสวยงามก็ยังเป็นองค์ประกอบสำคัญในงานออกแบบ วัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมควรมีรูปแบบ สีสัน หรือพื้นผิวที่สามารถนำไปใช้ตกแต่งพื้นที่ให้ดูดี มีเอกลักษณ์ และเข้ากับบรรยากาศโดยรวมของโครงการหรือบ้านได้อย่างลงตัวการพิจารณาร่วมกันทั้งด้านสิ่งแวดล้อม การใช้งานจริง และความสวยงามทางการออกแบบ จะช่วยให้การเลือกวัสดุเกิดความสมดุล และนำไปสู่โซลูชันที่ยั่งยืนในระยะยาวอย่างแท้จริง

การรับรองความยั่งยืนที่ควรรู้จัก

          การจะเลือกวัสดุหรือผลิตภัณฑ์ที่ยั่งยืนจริง ๆ นั้นบางทีอาจทำให้สับสน เพราะมีคำว่า “รักษ์โลก” เยอะไปหมด ดังนั้น การมี การรับรองความยั่งยืน ที่เชื่อถือได้ จะช่วยให้มั่นใจว่าสิ่งที่เราเลือกนั้นเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและผ่านมาตรฐานที่เข้มงวดจริงๆ

การรับรองระดับโลก

• ‍FSC (Forest Stewardship Council)
  ‍ประเทศเยอรมนี รับรองว่าไม้ที่ใช้มาจากป่าที่ถูกดูแลและจัดการอย่างรับผิดชอบ ไม่ทำลายระบบนิเวศและชุมชนท้องถิ่น
• ‍Cradle to Cradle (C2C)
  ‍ประเทศสหรัฐอเมริกา การรับรองที่เน้นการ ออกแบบผลิตภัณฑ์ให้เป็นมิตรกับโลกตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทาง แล้วเริ่มต้นใหม่ได้อีก (เปรียบเหมือนวงจรชีวิตหมุนเวียน ไม่ใช่แบบ “ใช้แล้วทิ้ง”) ถ้าเห็นตรา Cradle to Cradle = วัสดุนี้ "ปลอดภัย รีไซเคิลได้ ใช้พลังงานสะอาด และไม่เอาเปรียบใคร" คือได้ครบทั้งใจคน ใจโลก และดีไซน์‍
• GREENGUARD
  ประเทศสหรัฐอเมริกา เป็นการรับรองที่เน้นเรื่อง “คุณภาพอากาศภายในอาคาร” โดยเฉพาะ มันจะการันตีว่า วัสดุหรือผลิตภัณฑ์ที่ได้รับตรานี้ ปล่อยสารเคมีระเหย (VOCs) ในระดับต่ำมาก ซึ่งสารพวกนี้ ถ้ามีมากเกินไปจะส่งผลต่อสุขภาพ เช่น ระคายเคืองตา จมูก ปวดหัว หรือแม้กระทั่งก่อให้เกิดโรคในระยะยาว‍
• Global Green Tag
  ‍ประเทศออสเตรเลีย จุดเด่นคือการประเมินวัสดุอย่างรอบด้าน ไม่ว่าจะเป็นผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาพของผู้ใช้งาน ความปลอดภัยในการใช้งาน การใช้วัตถุดิบที่มีจริยธรรม ไปจนถึงความสามารถในการรีไซเคิลหรือใช้ซ้ำได้ เหมาะกับผู้ที่ต้องการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์อย่างมีข้อมูลรอบด้าน และมั่นใจว่าเป็นตัวเลือกที่ดีต่อทั้งโลกและคนใช้งานจริงๆ

การรับรองเฉพาะในประเทศไทย

• ‍ฉลากเขียวไทย (Green label Thailand)
  เป็นฉลากสิ่งแวดล้อมของไทยที่รับรองผลิตภัณฑ์ที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมต่ำและเป็นมิตรกับธรรมชาติ
• ‍TREES (Thai’s Rating of Energy and Environmental Sustainability)
  ระบบประเมินอาคารเขียวที่เน้นบริบทและสภาพแวดล้อมของประเทศไทย เหมาะกับการใช้งานในประเทศเราโดยเฉพาะ‍
• SCG Green Choice
  การรับรองจากกลุ่มบริษัทปูนซิเมนต์ไทย สำหรับผลิตภัณฑ์ที่ผ่านมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมและประสิทธิภาพด้านพลังงาน

การเลือกวัสดุที่มีการรับรองเหล่านี้ช่วยสร้างความมั่นใจว่าโครงการของคุณไม่ได้แค่ “ดูดี” แต่ยังช่วยดูแลโลกและสุขภาพของคนใช้จริง ๆ ด้วยนะคะ
‍

ตัวอย่างบ้านพักอาศัยสมัยใหม่ในกรุงเทพฯ ที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม

บ้านพักอาศัยหลังหนึ่งในย่านสุขุมวิท เลือกใช้วัสดุที่ยั่งยืนและออกแบบให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมของเมืองร้อนชื้นอย่างกรุงเทพฯ:

• พื้นไม้ไผ่: ใช้ไม้ไผ่จากแหล่งในประเทศ แข็งแรงและงดงามในสไตล์ธรรมชาติ
• โครงสร้างเหล็กรีไซเคิล: แข็งแรง ทนทาน และลดการใช้ทรัพยากรใหม่
• ผนังอิฐดินเผา: ช่วยรักษาอุณหภูมิให้บ้านเย็นขึ้นโดยไม่พึ่งเครื่องปรับอากาศมาก
• สี VOC ต่ำ: ใช้สีที่ไม่ปล่อยสารพิษในอากาศ ทำให้อากาศภายในบ้านสะอาดและปลอดภัย
• ระบบเก็บน้ำฝน: นำมาใช้รดน้ำต้นไม้และงานสวน ลดการใช้น้ำประปา

ผลลัพธ์ที่ได้ บ้านหลังนี้มีอุณหภูมิภายในที่เย็นสบายขึ้น ลดการใช้พลังงานได้มากถึง 40% เมื่อเทียบกับบ้านทั่วไป พร้อมด้วยสภาพแวดล้อมภายในที่เอื้อต่อสุขภาพของผู้อยู่อาศัย การเลือกใช้วัสดุที่เหมาะกับภูมิอากาศและตอบโจทย์ด้านสิ่งแวดล้อม ยังช่วยยกระดับคุณภาพการอยู่อาศัยได้อย่างชัดเจน
‍

ตัวอย่างรีสอร์ทยั่งยืนกลางธรรมชาติที่เชียงใหม่

 รีสอร์ทเชิงนิเวศแห่งหนึ่งในเชียงใหม่ได้ผสานแนวคิดความยั่งยืนเข้ากับงานออกแบบและการก่อสร้างทุกขั้นตอน โดยเน้นการใช้วัสดุท้องถิ่นและการอนุรักษ์พลังงาน:

• บล็อกดินอัด: ทำจากดินในพื้นที่ ลดการใช้วัสดุก่อสร้างจากนอกพื้นที่ และช่วยควบคุมอุณหภูมิภายใน
• ไม้สักเก่า: นำมาจากอาคารเก่า ใช้ซ้ำได้โดยไม่ต้องตัดต้นไม้ใหม่
• ฉนวนเส้นใยธรรมชาติ: ใส่ในหลังคาเพื่อกันความร้อน โดยใช้วัสดุที่หาง่ายในท้องถิ่น
• เฟอร์นิเจอร์แฮนด์เมด: ทำโดยช่างฝีมือท้องถิ่นด้วยวิธีการที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม
• ผนังเฮมพ์ครีต (ปูนขาวผสมกัญชง): ช่วยควบคุมความชื้น และดูดซับคาร์บอนจากอากาศ

ผลลัพธ์ที่ได้ รีสอร์ทแห่งนี้สามารถลดต้นทุนการดำเนินงานลงได้ถึง 35% ในขณะที่สร้างประสบการณ์เข้าพักที่เต็มไปด้วยเสน่ห์ของท้องถิ่น ผสานงานฝีมือไทยกับธรรมชาติได้อย่างงดงามและยั่งยืน

“วัสดุ” เล็กน้อย เปลี่ยนโลกได้ไกล

          การเลือกวัสดุที่ยั่งยืนไม่ใช่แค่เรื่องของสิ่งแวดล้อม แต่คือการเลือกคุณภาพในระยะยาว ทั้งต่อบ้าน เมือง และโลกของเรา ในบริบทของประเทศเราที่กำลังเติบโตอย่างรวดเร็ว นี่คือโอกาสที่จะสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ โดยไม่ต้องแลกมาด้วยการสูญเสียธรรมชาติหรือสุขภาพของเรา โครงการที่ยั่งยืนที่ประสบความสำเร็จ มักมอง "ข้อจำกัดด้านสิ่งแวดล้อม" เป็นจุดเริ่มต้นของนวัตกรรม การออกแบบที่แตกต่าง มีอัตลักษณ์ และเชื่อมโยงกับสถานที่ที่มันตั้งอยู่

เมื่อเราพิจารณาทั้งด้านสิ่งแวดล้อม ความงาม การใช้งาน และความเป็นไปได้ในชีวิตจริง การออกแบบที่ยั่งยืนก็จะไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป แต่เป็น "มาตรฐานใหม่" ที่ทำได้จริง ไม่ว่าคุณจะกำลังสร้างใหม่ รีโนเวท หรือแค่เปลี่ยนของตกแต่งชิ้นเล็ก ๆ ทุกการเลือกวัสดุคือการเลือกโลกที่ดีขึ้นอีกนิด วันพรุ่งนี้ที่ดีต่อโลก เริ่มได้จากวัสดุชิ้นแรกที่คุณเลือกใช้วันนี้